Nắng và trăng Monastir

Lăng Bourguiba - Ảnh: N.T.G.U.

Nắng và gió mang theo mùi muối biển cùng những ngôi nhà quét vôi trắng viền xanh da trời, thỉnh thoảng điểm xuyết một mái vòm tu viện tròn trắng xóa làm tôi quên mình đang ở châu Phi. Nhưng chỉ trong vòng một tháng sau chuyến đi đó của chúng tôi, cả thế giới chấn động với tin đảo chính ở Tunisia, nhà tù bốc cháy ngay tại Monastir...

Không ai đã có thể biết được sự kiện ấy, nhất là với những du khách bay đến một nơi ở Bắc Phi có biển, có hải sản ngon rẻ, nếu hứng có thể thuê lạc đà cưỡi dạo biển ngắm hoàng hôn, theo tour đi sa mạc ngủ lều du mục thưởng thức một đêm Sahara.

Chúng tôi đã quá tuổi sinh viên du lịch balô đến tất cả ngõ ngách những nơi mình đến, lăn lóc bờ bụi với nhiệt huyết và sự ngây thơ của tuổi trẻ, nhưng cũng không đến nỗi như các du khách theo tour trọn gói suốt tuần không đặt chân ra ngoài resort được bảo vệ nghiêm ngặt, sạch sẽ và vô hại.

Và vì vậy, buổi sáng đầu tiên ở Monastir chúng tôi đón xe louage, một loại taxi trên tám chỗ bắt khách dọc đường, đến trung tâm thành phố. Chiếc xe louage xập xệ và “hom hem” như xe lam ở quê tôi cách đây mấy chục năm, cứ mười phút lại chết máy, động cơ ho khùng khục. Xe ngừng ở trung tâm Monastir, chúng tôi đi bộ ra biển, vừa đi vừa ngắm pháo đài bằng đá nung và những cây cọ cao lêu đêu trên nền trời xanh biếc.

Mái vòm tròn quét vôi trắng hướng ra biển, trông rất giống kiến trúc những ngôi làng trên đảo Hi Lạp - Ảnh: N.T.G.U.

Đứng xoay mặt về hướng dòng xe cộ, quay lưng hướng biển là tượng một người cắp sách, mặc áo chùng dài, không biết có phải bằng vàng thật không nhưng nhìn khá chói lọi. Đó là tượng của Bourguiba, sinh ra ở Monastir và là người khơi mào cuộc kháng chiến giành độc lập từ tay Pháp. Bức tượng vàng là hình ảnh Bourguiba khi còn đi học, kỳ quặc thay ngôi trường nơi ông từng đi học đã bị cho đập bỏ để có chỗ đặt tượng.

Biển trải dài xanh biếc. Theo chiếc cầu dẫn ra mỏm đá cách bờ khoảng trăm mét, nhìn về hướng thành phố thấy pháo đài vươn lên kiêu hãnh, trông xa như một lâu đài xây bằng cát của trẻ con trên nền biển xanh và những con sóng trắng; chỉ khi đến gần mới thấy hết sự hùng vĩ của nó.

Pháo đài Harthema được xây từ cách đây hơn 12 thế kỷ, có nhà thờ Hồi giáo bên trong và tường cao bên ngoài nhằm ngăn những cuộc nổi loạn của người Berber từ vùng sa mạc và người theo đạo Thiên Chúa hoặc đạo đa thần (paganism) từ ngoài khơi. Về sau pháo đài trở thành nơi hành hương và trường học rất có tầm ảnh hưởng trong thế giới Hồi giáo.

Từ pháo đài chúng tôi đến lăng Bourguiba với những chóp tròn màu xanh lá cây hoặc mạ vàng, bên trong lăng là những bức tường cẩm thạch vân trắng xám mát rượi làm chúng tôi tạm quên cái nóng bên ngoài. Halib Bourguiba từng bị bỏ tù vì lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Pháp; sau khi Tunisia giành độc lập ông trở thành tổng thống đầu tiên vào năm 1957.

Cầm quyền với bàn tay sắt suốt ba thập niên nhưng Bourguiba được coi là người đã đưa Tunisia nhảy một bước từ thời Trung cổ sang thế kỷ 20 bằng cách phát triển công nghiệp và du lịch. Dù theo đạo Hồi nhưng ông chống lại Hồi giáo cực đoan, trao cho phụ nữ quyền bầu cử và không phải che mặt khi ra đường cũng như bãi bỏ chế độ đa thê.

Năm 1987 Bourguiba bị thủ tướng đương nhiệm Ben Ali lật đổ, phải về quê Monastir sống ẩn dật. Rời lăng Bourguiba với ngọn đèn chùm có đính 365 viên pha lê bên trên mộ, chúng tôi lại ra biển ngắm những tòa nhà trắng và sóng vỗ bờ rồi đi bộ đến cảng nhỏ khuất sau một hốc vịnh, nơi những vò đất nung dùng bắt bạch tuộc đang được dân đánh cá địa phương kéo lên bờ.

Tượng Bourguiba khi còn là cậu bé đi học - Ảnh: N.T.G.U.

Từ khung cửa sổ màu trắng có chấn song đan chéo đặc trưng Tunisia ở phòng khách sạn nhìn ra là cụm hoa giấy tím hồng, xa xa là Địa Trung Hải xanh bất tận. Dưới sân, bụi hoa kim ngân (honeysuckle) cánh mỏng vàng với những nhụy hoa dài thon thả tỏa hương thơm nồng nàn lên tận phòng trên cao.

Một tháng kể từ ngày ấy, sau khi chính quyền độc tài của Ben Ali bị lật đổ, tôi cứ nghĩ về mùi hoa nao nức trong đêm trăng Monastir. Tôi cũng nghĩ đến bản nhạc jazz Một đêm ở Tunisia do Dizzy Gillespie sáng tác năm 1942, sau gần 60 năm đã mang lại một ý nghĩa mới: “Trăng vẫn là trăng như cũ trên đầu em. Rạng rỡ trong ánh sáng mát dịu của đêm. Nhưng ngời lên trong đêm, ở Tunisia, chưa bao giờ trăng sáng thế”.

Giáo đường Hồi giáo và những cây cọ lêu đêu trên nền trời xanh biếc - Ảnh: N.T.G.U.

Tường cao bên ngoài pháo đài Harthema - Ảnh: N.T.G.U.