Chiếc áo - độc đáo bản sắc văn hóa Việt Nam

Đất nước Việt Nam với nền văn minh nông nghiệp, với hơn 54 dân tộc anh em đã hình thành một nền văn hóa đặc trưng với nhiều thành tố cấu thành từ phong tục, lễ tết đến ẩm thực, ăn mặc... Và chiếc áo của mỗi dân tộc đã trở thành một nốt nhạc trong bản đàn muôn điệu văn hóa ứng xử với môi trường tự nhiên Việt Nam.

27/06/2007 10:11

Nếu như văn hóa ẩm thực là tận dụng môi trường tự nhiên thì văn hóa mặc là ứng phó với môi trường tự nhiên cùng với văn hóa đi lại. Đối với con người, mặc là một vấn đề hết sức quan trọng. Con người trước tiên tận dụng môi trường tự nhiên để có cái ăn, để tồn tại, sau đó để ứng phó với cái nóng, cái rét, mưa gió... con người phải lo việc mặc: được bụng no còn lo ấm cật. Vì vậy, cũng như chuyện ăn, mặc trong quan niệm của người Việt Nam là một quan niệm thiết thực.

Nhưng mặc không chỉ đơn thuần là ứng phó với môi trường tự nhiên mà còn có ý nghĩa xã hội rất quan trọng. Mặc trở thành một yếu tố không thể thiếu trong mục đích trang điểm, làm đẹp, người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân. Ăn mặc giúp con người khắc phục những nhược điểm về cơ thể, tuổi tác, cau già khéo bổ thì non, nạ dòng trang điểm lại giòn hơn xưa.

Mỗi dân tộc có một cách ăn mặc và trang sức riêng. Mặc đã trở thành một khía cạnh đặc trưng của văn hóa mỗi dân tộc. Và vì vậy, trong những kiểu đồ mặc phía dưới (khố, quần, váy, giày...) và phía trên (khăn, yếm...), chiếc áo đã trở thành một nét son văn hóa của các dân tộc Việt Nam.

Tây Bắc và chiếc áo chàm

Thiên nhiên Tây Bắc quanh năm bồng bềnh trong sương khói, khí trời mát mẻ, những cánh rừng hoa ban nở trắng núi, trắng rừng. Con người Tây Bắc cũng rất lãng mạn, họ đã làm ra cho mình những tấm áo thổ cẩm, những chiếc khăn piêu đẹp rực rỡ sắc màu của núi rừng. Nhưng chiếc áo chàm đã trở thành một nét đặc trưng riêng của đồng bào Tây Bắc, cả nam lẫn nữ đều mặc áo chàm. Chính vì vậy mà đến với vùng đất này, ta cứ mãi bâng khuâng vì màu áo ấy. Có nhà thơ đã day dứt không nguôi vì chiếc áo chàm giản dị mà níu kéo bước chân người này:

Áo chàm - thấp thoáng - ngập ngừng

Em đi chợ hội hương rừng bay theo

Tiếng Sli lơ lửng đỉnh đèo

Bóng áo chàm để nắng chiều lâng lâng.

Bắc bộ và chiếc áo tứ thân

Vùng đồng bằng Bắc bộ là xứ sở của những cánh đồng bát ngát, những dòng sông đỏ nặng phù sa, là chiếc nôi của văn hóa Việt Nam, là nơi tập trung của những lễ hội truyền thống của dân tộc như Hội Đền Hùng, Hội Chùa Hương, Hội làng Gióng và chiếc nón quai thao duyên dáng trong màu áo tứ thân xuất hiện trong hội Lim đã trở thành một hình ảnh rất đẹp, rất nên thơ, một nét vẽ thanh tao trong bức tranh văn hóa Việt Nam.

Áo cổ nhất mà một thời người phụ nữ Việt Nam rất ưa chuộng là áo tứ thân. Chiếc áo tứ thân đã trở thành một biểu tượng rất quen thuộc của người phụ nữ. Khi mặc áo tứ thân phải thắt lưng bằng dải lụa màu, hay các ruột tượng - một cái bao hình ống dài có thể đựng tiền và vài thứ lặt vặt rồi buộc rút hai đầu lại. Nhà buôn thành thị, nhà giàu xứ quê còn đeo vào thắt lưng một bộ xà tích bằng bạc với chiếc ống vôi nhỏ, quả đào xinh xinh đựng hào, chùm chìa khóa. Còn phụ nữ Hà Thành thường may thêm một vạt để cài khuy rất đẹp.

Đi theo áo tứ thân phải có chiếc yếm, áo yếm cùng với áo tứ thân theo các chị, các cô đến những nơi đình đám, góp phần tạo nên bộ trang phục sang trọng, đài các của quý bà thời xưa. Áo yếm rất đơn giản, hình vuông vắt chéo trước ngực, góc trên khoét tròn làm cổ, hai đầu của lỗ đính mẩu dây để cột ra sau gáy. Nếu cổ tròn gọi là yếm cổ xây, cổ nhọn đầu hình chữ V gọi là yếm cổ xe, đáy chữ V mà xẻ sâu xuống gọi là yếm cổ nhạn. Phụ nữ thành thị thường hay dùng yếm màu trắng, còn phụ nữ ngoại thành dùng yếm nâu, hội hè dùng yếm đào, yếm hoa hiên. Cái yếm là thứ trang phục vừa kín đáo lại vừa... ỡm ờ một cách độc đáo của phụ nữ Việt Nam:

Hoa cúc vàng nở ra hoa cúc tím,

Em có chồng rồi trả yếm cho anh.

Hoa cúc vàng nở ra hoa cúc xanh,

Yếm em em mặc, yếm gì anh anh đòi.

(Ca dao)

Nam

Giữa quê hương miền Nam hai mùa mưa nắng, không biết tự bao giờ chiếc áo bà ba hiện hữu, đồng hành với người phụ nữ Nam bộ như một thứ y phục đặc trưng cho tính cách thuần hậu, dịu dàng của họ. Dường như khi nhìn những đường nét mộc mạc của chiếc áo bà ba, ta cảm nhận đó là một thứ ngôn ngữ im lặng ký thác một phẩm hạnh, một giá trị vĩnh cửu của người phụ nữ Việt Nam nói chung và phụ nữ Nam bộ nói riêng.Áo thấp thoáng trên những nhịp cầu tre lắt lẻo, mềm mại trên những chuyến đò ngang trên xuồng ba lá và bay bổng, lãng mạn quyện hòa trong những điệu lý con sáo, lý cây bông...

Khăn rằn - nón lá - áo bà ba đã trở nên một liên kết, tạo dựng một biểu trưng hoàn mỹ cho vẻ đẹp tâm hồn thuần khiết của người phụ nữ Việt Nam.

Áo dài - một biểu tượng của dân tộc Việt Nam

Trải qua bao năm tháng, chiếc áo tứ thân được cách điệu dần dần thành chiếc áo dài dân tộc ngày nay. Ngay chiếc áo dài cũng đã được cách tân, thay đổi rất nhiều lần nhưng càng ngày càng hoàn thiện hơn. Đó là chiếc áo dài có thân áo tương đối bó sát thân người làm cho thân thể phụ nữ hiện lên được các đường cong mềm mại, phù hợp với vóc người nhỏ nhắn của phụ nữ Việt Nam. Hai tà áo thả ngang xuống ống chân, thướt tha bay trong gió quấn quýt từng bước đi. Dù có được cách điệu ở chi tiết nhưng hình dáng chiếc áo dài Việt Nam không bao giờ thay đổi vì đó là thể hiện cái hồn của dân tộc Việt.

Qua bao thăng trầm của lịch sử, cùng với sự phát triển không ngừng của xã hội, những chiếc áo của dân tộc Việt Nam vẫn luôn là một thành tố quan trọng hình thành nên nền văn hóa Việt Nam.

Việt Nam đang tiến nhanh, tiến mạnh trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, văn hóa Việt Nam đang quá trình hội nhập với tất cả các nền văn hóa thế giới. Những chiếc áo đặc trưng của dân tộc Việt Nam sẽ mãi là một nét son trong một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

(Nguồn Báo Cần Thơ)

Bộ và chiếc áo bà ba

Chủ đề:

Tag: