Qua Pamir Highway xem đỉnh núi Lenin

Không khí ở đây đậm vị bụi bặm nhưng không gian rộng mở tít tắp. Từ hai cái loa của chiếc xe Lada cũ kỹ phát ra tiếng nhạc đồng quê của Tajikistan. Với 7 người đồng hành chiếc xe nhỏ bò đi với vận tốc 30km/giờ trên đường cao tốc Pamir Highway ở Trung Á.

Phía trên cao những ngọn núi với sông băng khổng lồ thật hùng vĩ. Đó đây là những nhà lều Yurt được dựng trên những vách đá, hàng đàn bò Yak qua lại giữa đường. Con đường này với những người yêu núi vẫn còn là một bí mật bởi trong khi dãy núi "hàng xóm" Himalaya quá tải với khách du lịch thì con đường cao tốc Pamir Highway này vẫn còn rất ít du khách biết đến.

Hồ Krakul

Dãy núi Pamir cao thứ hai thế giới - chỉ thấp hơn dãy Himalaya. Trung bình những ngọn núi ở đây cao khoảng 4.000m. Phần trung tâm của dãy núi này nằm ở Tajikistan, một nước nhỏ của Liên Xô ngày trước. Dãy núi Pamir trải dài đến tận Trung Quốc, Afganistan và Kyrgyzstan, nhiều ngọn núi của nó cao trên 7.000m.

Con đường Pamir Highway chạy qua trung tâm của dãy núi này nối giữa Tajikistan và Kyrgyzstan nằm ở trên độ cao đến chóng mặt. Con đường này một phần được trải nhựa, những phần khác chỉ dải đá - và nó là con đường duy nhất để đến với "mái nhà của thế giới" được xây dựng vào thập niên 1930 và 1940 dưới bàn tay của quân đội Liên Xô.

Pamir Highway trên núi non hùng vĩ

Xe jeep trên đường cao tốc Pamir Highway

Đường "cao tốc" chất lượng kém

Những lái buôn và những nhà truyền đạo đã đi qua vùng núi này bởi nó cũng là một phần của con đường tơ lụa từ hàng trăm năm nay với những phương tiện thô sơ, lừa và ngựa. Marco Polo đã vượt qua dãy Pamir vào thế kỷ thứ 13 và cũng đã viết về sự đi lại quá khó khăn, sự cô lập của vùng đất này trong những quyển nhật ký của ông cho đến khi lính Liên Xô tới đây đóng quân để bảo vệ biên cương. 

Đến nay dấu vết những chòi canh và những trại lính ven những con đường caravan vẫn đứng đó.

Một phần con đường tơ lụa với phương tiện giao thông đơn giản

Lừa là phương tiện chuyên chở chính của người dân dọc Pamir Highway

Trên xe jeep đến với những đàn cừu

Ngày nay việc đi lại ở Pamir đã dễ dàng hơn nhiều, xe tải cũng như xe công cộng cũng thường xuyên đi qua vùng đất này, tuy nhiên trên cao nguyên này vẫn có rất ít người sống. Ở phần Pamir của Tajikistan chỉ có 220.000 người.

Người dân vùng Pamir

Người dân đang vào vụ thu hoạch

Một chuyến đi vòng quanh từ Osh của Kyrgistan đến Dushanbe của Tajikistan là một giải pháp khác.

Con đường dài 1.500km bắt đầu và kết thúc tại Osh, nhưng cũng có thể đi từ Dushanbe. Nó dẫn qua vùng phía đông cô quạnh của Pamir và chạy qua thung lũng Wachan lịch sử cạnh biên giới với Afghanistan. Tùy vào loại phương tiện giao thông mà du khách phải tính toán về mặt thời gian - nhưng ít nhất cần 1 tuần cho đoạn đường này.

Từ Osh trên chiếc xe jeep, chúng tôi đi qua những thảm cỏ xanh mướt trên cao nguyên nối những chiếc lều Yurt của dân du mục dựng lên và những đàn cừu đang gặm cỏ mệt mài. Trước khi qua cửa khẩu, du khách có thể chiêm ngưỡng đỉnh núi mang tên Lenin trên độ cao 7.134m, nơi có những dòng sông băng hùng vĩ ngự trị.

Chiếc xe tiếp tục leo lên cao hơn và cao hơn nữa dọc con đường đèo. Không khí mỗi lúc một khô hơn, chúng tôi cảm thấy khó thở. Cứ sau 2km chiếc ôtô lại cần thêm nước làm mát động cơ. Những vách núi dựng đứng, những đỉnh núi phủ đầy băng và tuyết và thay vào những bãi cỏ xanh mướt bây giờ là những phần đất cằn cỗi. Dọc hai bên đường là hàng rào gỗ dài hàng kilômet dùng làm biên giới với Trung Quốc - phía tây của Trung Quốc không có bóng dáng một ai sống cả.

Xe jeep trên đường cao tốc

Nhà lều Yurt của dân du mục

Nhà lều Yurt được chuyên chở trên lưng ngựa

Một trong những đích đến trên tuyến đường này là hồ Karakul, hồ muối nằm cao nhất của Trung Á. Những người bản địa với tính tò mò sẵn có của con người thi thoảng chặn xe du lịch và mời du khách những cốc sữa bò Yak mới được vắt còn nóng hổi ăn với bánh mì. Người dân trên "nóc nhà của thế giới" khá mến khách.

Vắt sữa mời khách

Tính thêm tiền cho nước nóng

Chúng tôi qua đêm tại Murghab, một thuở là nơi đống quân của quân đội Liên Xô, ở trên độ cao 3.600m. Phần đông dân ở đây vẫn còn phụ thuộc vào sự viện trợ của các nước phát triển và các tổ chức quốc tế. Ở trên vùng đất cằn cỗi đá sỏi này rất hiếm đất dành cho nông nghiệp.

Từ một vài năm nay một tổ chức địa phương đã cho khách du lịch thuê chỗ ngủ trong những lều Yurt hoặc trong những ngôi nhà truyền thống của vùng Pamir, tạo cho người dân ở đây công ăn việc làm và một ít thu nhập thêm. Chỗ ăn và ngủ tại đây đều được làm dưới đất - nhà vệ sinh thì ở bên ngoài. Thêm một ít tiền nữa thì sẽ có thêm một xô nước nóng để tắm.

Lều Yurt cho khách du lịch thuê

Lạc đà đang nghỉ ngơi, nhai cỏ trong một không gian như bất tận

Từ Murghab, con đường Pamir Highway dẫn đi Khorugh, thủ phủ của tỉnh Gorno-Badakhshan. Phần lớn của con đường chúng tôi đi nằm trong địa phận của tỉnh này. Phụ nữ Tajikistan với những bộ quần áo nhiều màu sặc sỡ tô điểm thêm cho những phố nhỏ của thị trấn nhỏ này. Khorugh là ốc đảo nhỏ với nhiều cây dâu tằm và những cánh rừng dương.

Tại đây chúng tôi rời con đường Pamir Highway và đi dọc biên giới với Afghanistan để đến thung lũng Wachan. Trong nhiều thế kỷ, thung lũng này là điểm tụ họp của nhiều nền văn hóa và dân tộc khác nhau. Những bức tranh khắc trên đá và những trong những hang động ở đây từ thời kỳ đồ đá là những di sản quý giá của thế giới.

Ngày nay ở trong thung lũng này vẫn còn nhiều pháo đài, những ngôi nhà bên đường caravan và nhiều nơi hành hương của người ngoan đạo. Vượt qua con đèo cao trên 4.000 m bạn sẽ trở lại với con đường Pamir Highway và tiếp tục đi đến Kyrgyzstan hoặc quay trở lại Dushanbe.

Tượng đài Ismail Samani, người cha già của dân tộc Tajikistan, ở thành phố Dushanbe