Thăm "Đất Tổ" Của Nghệ Tuồng
Trong nghệ thuật hát tuồng, nếu miền bắc nổi tiếng với nghệ thuật hát chèo, miền nam là nghệ thuật cải lương thì Bình Định là một trong hai cái nôi sản sinh ra loại hình nghệ thuật hát bội làm say đắm bao người nơi vùng đất võ.
Nghe có vẻ như nghịch lý, khi một vùng đất nổi danh về võ học, vậy mà khi nghe đến hát bội người ta lại trở nên đắm say đến kỳ lạ. Theo cháu ngoại của cố soạn giả Đào Tấn – ông Đặng Hiếu Trưng: “người dân bên đường như say mê hòa nhập với dòng tuồng, có người ngã xuống ao, xuống ruộng lấm bê bết, song vẫn say sưa như bị cuốn hút vào lời ca tiếng hát, khi bi hùng ảo não, lúc mượt mà”…
Người góp phần to lớn trong việc mở mang loại hình nghệ thuật này chính là hậu tổ - danh sĩ, nhà soạn tuồng Đào Tấn. Ông sinh vào năm 1845, tại làng Vĩnh Thịnh, tổng Nhân Ân, phường Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Ông đỗ cử nhân vào năm 1867, rồi làm tổng đốc Nghệ An, được phong là Hiệp tá đại học sĩ nhưng sau đó bị gián chức vì bọn gian thần Nguyễn Thân. Kể từ đó, ông lui về ở ẩn tại quê nhà (năm 1902). Đây cũng là lúc ông mở trường (Học bộ đình) để truyền dạy cho học trò nghệ thuật hát tuồng, với những vở nổi tiếng như: San Hậu, Ngũ Hổ Bình Tây, Tiết Nhơn Quý Chinh Đông, Tiết Đinh San Chinh Tây, Phong Thần (Đắc Kỷ – Trụ Vương), Tống Thái Tổ Trảm Trịnh Ân, Lưu Kim Đính Hạ Sơn, Lưu Kim Đính giải giá Thọ Châu, Phụng Nghi Đình,… Ông mất vào năm 1907, ở tuổi 62.
Quay lại lịch sử, Đào Tấn được sinh ra trong dòng dõi của Lộc Khê hầu Đào Duy Từ (1572 – 1639) – một bậc thầy về nghề thuật tuồng dưới thời chúa Nguyễn Phúc Nguyên. Vì bốn chữ “xướng ca vô loại” mà Đào Duy Từ đã không được dự các kỳ thi. Do đó, ông đã vào Đàng Trong và ở tại mảnh đất Qui Nhơn, Bình Định. Chính nơi đây là mảnh đất màu mỡ để nghệ thuật hát bội được tiếp tục ươm mầm và đạt đến những đỉnh cao. Nhiều vũ khúc của ông như Tam tinh chúc thọ, Múa quạt, Tứ linh, Nữ tướng xuất quân, Tam quốc - Tây du, Đấu chiến thắng Phật… được long trọng cử lên ở chốn kinh thành trong những dịp rất đặc biệt như lễ Vạn thọ, Thánh thọ, Tiên thọ, Thiên xuân, lễ mừng chiến thắng và tiếp sứ thần…
Hát bội hay còn gọi là hát bộ, là loại hình nghệ thuật thường dùng các câu chuyện có ý nghĩa trong các tích xưa, xuất xứ từ Trung Hoa để nói về các vấn đề xã hội, đạo đức…, mang tính giáo dục cao. Nhạc cụ sử dụng trong loại hình này thường bao gồm trống, thanh la, kèn, đàn nhị, một cặp chập xõa. Ngoài ra, còn có các đạo cụ như áo, mão, cân đai, râu, roi ngựa, binh khí và cờ… Người cầm chầu phải là người có uy tín trong làng hoặc vị tiên chỉ, am hiểu tuồng tích và được quyền thay mặt khán giả thưởng - phạt mỗi khi diễn viên hóa thân vào nhân vật diễn hay hay dở.
Hát bội thường kéo dài (có thể vài ngày), bởi có nhiều tình tiết éo le hoặc kịch tính, do vậy, sức cuốn hút của nó rất cao đối với công chúng. Ngày nay khi đến thăm Qui Nhơn, du khách sẽ có dịp ghé thăm Nhà hát tuồng Đào Tấn để xem những tác phẩm tuồng cổ đã và đang được phục dựng. Dường như trong từng lời thoại, câu hát vẫn còn mang đâu đó hơi thở của quá khứ, hay tiếng vọng về từ qúa vãng của tiền nhân. Để hôm nay, dù có nhiều phương tiện giải trí hiện đại nhưng mỗi khi nghe tiếng trống chầu cất lên ở đình làng, lòng vẫn cứ nôn nao để chờ xem hát bội, có những đào kép quần áo sặc sỡ, dáng vẻ oai dũng và còn nữa tiếng trống chầu từng hồi gõ nhịp rộn ràng như tiếng quân reo.
Bản tin sô 12/2006
Ngắm cung đường mùa hạ trên rẻo cao Tây Bắc
6 bãi biển đẹp nhất Phú Quốc
'Chill phết' 5 thiên đường biển đảo Nam Trung Bộ
Đà Nẵng - nơi 'hẹn hò' với những cây cầu nổi tiếng đôi bờ sông Hàn
Có người đã ví mỗi chuyến du lịch đến miền đất mới như một cuộc hẹn hò. Và trong chuyến khám phá thà ...
'Để quên con tim' ở Quy Nhơn
Quả thật, nếu bạn chưa một lần đến Quy Nhơn, đi loanh quanh và khám phá một Kỳ Co nước xanh như ngọc ...
Trải nghiệm đẳng cấp cùng du thuyền trên biển
Giờ đây, du lịch nghỉ dưỡng không chỉ đơn giản là nghỉ ngơi, thư giãn trong không gian sang trọng củ ...
Cùng hội bạn thân 'du hí' Đà Lạt
Đã bao lâu rồi bạn chưa “hẹn hò” cùng hội bạn thân tại Đà Lạt, nhất là sau những ngày cách ly dài nh ...
6 thiên đường biển tuyệt đẹp cho chuyến du lịch mùa hè
Giữa tiết trời oi ả, bạn chỉ muốn “trốn” đến vùng biển xanh biếc, đắm mình trong làn nước mát hay đó ...
Check-in 'sang chảnh' tại các khu nghỉ dưỡng nổi tiếng ở Phú Quốc
Mỗi lần nghĩ tới du lịch, lý do gì thôi thúc bạn? Đi để trải nghiệm, đi để xả stress, đi để có hình ...