Có thể nói không đâu có nhiều kênh rạch như ở miền Tây Nam bộ Việt Nam, chính vì vậy mà giao thông đường thủy ở miền này còn quen thuộc hơn đối với cư dân nơi đây còn hơn cả giao thông đường bộ. Những dòng kênh xuôi ngược thuyền bè tấp nập, hai bên bờ là làng mạc, là vườn cây trái xum xuê, đời sống con người gắn liền với sông nước mênh mông, tạo nên những sắc thái vô cùng đa dạng và đặc biệt.
Nét văn hóa đặc trưng đầu tiên tạo nên sự khác biệt và độc đáo cho miền đất phương Nam là chợ nổi. Ở bất cứ nơi nào, những ngã ba, ngã bảy của các con sông, ở những nơi dân cư đông đúc, chợ nổi đều có thể mọc lên. Chợ họp ngay trên sông, với tất cả các hoạt động giao thương buôn bán từ nhỏ đến lớn, sầm uất và náo nhiệt. Thuyền bè xuôi ngược, người mua kẻ bán nhộn nhịp rộn ràng, những chuyến thuyền đầy ắp hàng hóa, phần lớn là cây trái, rau củ quả, thủy sản phong phú dồi dào dễ làm người ta liên tưởng đến một cuộc sống ấm no, bình yên, đầm ấm của cư dân nơi đây… Trên thuyền cũng bán thức ăn nước uống, cũng hủ tiếu cà phê, cũng bia rượu thuốc lá, có thuyền còn bán vé số, cắt tóc dạo… mang đến cho đất phương Nam nét đặc trưng riêng độc đáo không nơi nào có được.
Nổi tiếng ở miền Tây là những chợ nổi trên cả trăm năm tuổi như Cái Răng(Cần Thơ), Phụng Hiệp (Hậu Giang), Cái Bè (Tiền Giang)… ngôi chợ nào cũng họp từ sáng tinh mơ cho đến cuối chiều, lúc nào cũng đông đúc thuyền bè xuôi ngược với muôn vàn hàng hóa tràn ngập. Mỗi chiếc thuyền là một gian hàng, phía trước treo những cây trái nông sản mà chủ hàng muốn chào mời khách. Tiếng cười nói, chào mời, rao bán xen lẫn với nhau, tạo nên những âm thanh phóng khoáng, tươi vui, vang xa cả miền sông nước hiền hòa.
Hai bên bờ tả ngạn và hữu ngạn của các con sông là những làng quê bình dị nên thơ, trù phú núp dưới bóng dừa. Ở đó còn rất nhiều ngôi nhà cổ hàng trăm năm tuổi với lối kiến trúc đậm chất Nam bộ, là nhân chứng đầy thuyết phục của một nền xã hội thời khai hoang mở đất của ông cha ta, với những thăng trầm biến đổi, những cơ cực vất vả trong cuộc đấu tranh với địa chủ và những vinh quang trong việc gieo trồng những sự sống trên mảnh đất phương Nam. Thú vị nhất là những vườn cây ăn trái trĩu trịt vào
mùa Hè. Những trái cây ngon ngọt miền nhiệt đới như sầu riêng, măng cụt, ổi, mít, bưởi, cam, xoài, dâu da… vào mùa cứ chín rộ trên cây, người nông dân hồ hởi sẽ mời bạn vào vườn mời ăn thỏa thích, lại còn vừa ăn vừa thưởng thức một điệu đờn ca tài tử, với giọng ca ngọt lịm của cô thiếu nữ phương Nam, cùng với tiếng đờn kìm mùi mẫn sẽ hòa vào nhau trong một giai điệu đậm tình quê hương, thấm đẫm lòng người.
Xuôi về đất phương Nam, trên chiếc thuyền con ngao du một miền sông nước xinh đẹp và trù phú sẽ là một chuyến đi nhẹ nhàng dễ chịu đến khó quên. Ở đó bạn sẽ dạo quanh những khu chợ nổi, mua những món hàng yêu thích, rồi len lỏi vào những con kênh rạch đi thăm những vườn cây trái xum xuê, những làng mạc, những cù lao xanh mướt, nằm đong đưa trên võng dưới những tàn cây rồi hứng làn gió mát từ con sông thổi lên, thưởng thức những món ngon đậm chất nông thôn, mới hay thiên đường có ở đâu xa mà ở ngay trên đất nước quê mình.
Bài và ảnh: Dung Huỳnh