Cơm “Vợ yêu” Aisai Bento và tuyệt phẩm đầu xuân “Osechi”

Aisai Bento – sắc màu cơm Nhật

Người Nhật thường chuẩn bị rất nhiều món ăn yêu thích của mình vào một hộp đồ ăn nhiều tầng, không chỉ để ăn no mà còn tạo sự bắt mắt - ăn ngon, và sự thi vị khi thưởng thức được gọi là “bento”. Đây được xem là một loại hình văn hóa độc tôn của Nhật Bản, được dùng cả trong các lễ hội trà đạo với ý nghĩa đặc biệt trang trọng. Bento hiện đại được làm từ rất nhiều vật liệu khác nhau, bao gồm gỗ, kim loại như nhôm hoặc nhựa. Chúng thường có hình chữ nhật, hình tròn, hình bầu dục. Thậm chí hộp bento còn được sử dụng để đựng nước, đồ ăn lỏng, nóng và có một cái két để đựng đồ uống nữa.

Trong một hộp bento tiêu biểu, một nửa dùng để đựng cơm, nửa còn lại được đặt một vài món ăn phụ được làm từ những nguyên liệu như rau, thịt, cá, và trứng. Những món ăn này có rất nhiều hình dáng, và với trí tưởng tượng vô hạn của con người, hộp bento có thể trở nên hấp dẫn hơn, ngộ nghĩnh hơn, thậm chí trở thành một tác phẩm nghệ thuật. Những món ăn phụ phổ biến nhất là một số loại trứng chín như tamagoyaki (trứng tráng được cắt theo hình dài hoặc hình vuông, thường được thêm muối và đường), trứng rán, hay trứng luộc với nhiều thành phần khác nhau. Đôi khi người ta còn tạo hình cho xúc xích giống như con bạch tuộc, hoặc các loài động vật khác thật sống động dùng làm món ăn phụ, giúp bữa ăn trở nên thú vị hơn.

Một loại bento phổ biến khác bao gồm cá nướng, thịt rán, bánh cá và rất nhiều loại rau. Những loại rau này thường được xé tơi ra, luộc, hoặc hấp hơn là rau tươi sống. Món tráng miệng là một quả táo, hoặc quýt. Đặc biệt, món cơm hộp bento khi được người vợ chuẩn bị với tất cả tấm lòng, sẽ gửi gắm tình yêu, sự lãng mạn và những cảm giác hạnh phúc nơi người chồng, còn được gọi là “aisai bento” – món cơm do “vợ yêu” nấu. Có như vậy, dù là đi đến đâu người đàn ông cũng luôn nhớ về hơi ấm của những hộp cơm gia đình.

Tuyệt phẩm đầu xuân Osechi

Để giải phóng các bà nội trợ khỏi nấu nướng vì đã quá bận trong những ngày xuân, người Nhật có tục lệ chuẩn bị sẵn đồ ăn nguội gọi là osechi trong một cái hộp lớn để cả nhà cùng ăn. Các siêu thị đều có bán các hộp osechi như vậy. Vị của các món osechi khá đặc biệt vì đủ cả vị mặn lẫn vị ngọt và thông thường được bảo quản lạnh để dùng trong suốt ba ngày Tết.

Món ăn osechi cổ truyền gồm những thức ngon được chuẩn bị với các món nấu, trộn dấm hoặc các món nướng từ các loại hải sản, thịt và các loại rau với hương vị và màu sắc phong phú, chứa đựng nguồn dinh dưỡng hợp lý được xếp trang trọng, đẹp mắt trong hộp bốn cạnh. Đặc biệt, mỗi nguyên liệu hình thành tuyệt phẩm osechi đều mang một ý nghĩa riêng hàm chứa lời cầu chúc năm mới nhiều may mắn như cá tráp, nhiều niềm vui như rong biển, nhiều con cháu như trứng cá trích, nhiều lộc tài như rau mắc, hay trường thọ như tôm, sáng suốt như ngó sen…

Thưởng thức osechi, bạn còn có thể thỏa sức chiêm ngưỡng “một bộ sưu tập” các món ăn với sự kết hợp hài hòa và khéo léo giữa đặc điểm từng vùng, từng địa phương của đất nước mặt trời mọc vào xuân. Tính đặc trưng và hấp dẫn nhất của osechi chính là linh hồn và tính thẩm mỹ trong các món ăn được thể hiện qua thị giác, khứu giác và vị giác. Nhìn vào dễ liên tưởng đến chút gì đó của núi, và chút gì đó từ biển cả. Núi tượng trưng cho các loại rau ở nhiều địa phương cùng với món chính là gạo. Biển không gì khác hơn đó là nguồn hải sản, nhất là nguồn cá tươi ngon vào bậc nhất. Chính vì vậy mà món quà đầu năm mới có thể là hoa quả, bánh mứt hay rượu sakê… nhưng chỉ với osechi, việc tặng quà trong nền văn hóa Nhật còn ẩn chứa một ý nghĩa sâu xa hơn nhiều khi bạn gửi tặng osechi - một món quà hết sức truyền thống, và có ý nghĩa tùy món ăn mà bạn đặt trong nó.

Xuất xứ là một món ăn được dùng vào dịp lễ hội của hầu hết các mùa trong năm, gồm rất nhiều nguyên liệu như đậu đen, rong biển, salát...v.v...được trang trí rất cầu kỳ trong một khay sơn mài sang trọng, bắt mắt. Ngày nay osechi dần trở thành loại thức ăn không thể thiếu vắng trên mâm cỗ những ngày đầu năm, thường được biết đến như Osechi Ryori (bao gồm các thành phần có tên gọi là osechi ryori và otoso cùng với rượu gạo) và còn trưng bày thêm một số món Âu, Á khác

Ngoài osechi còn có một món ăn khác cũng không thể thiếu trong ẩm thực Tết của người Nhật như:

Zouni: Món nướng thường gồm rau, cá, thịt gà cho vào nước sốt cùng với bánh dày được tỉa hình cánh hoa, nhuộm màu.

Kagamimochi: Bánh dày năm mới của từng vùng cũng đều khác nhau, ví dụ: vùng Tây Nhật Bản làm bánh hình tròn, nhưng vùng Đông Nhật Bản lại làm bánh hình vuông

Tazukuri: Món cá xac-đin nhỏ sấy khô tẩm đường và nước tương. Ngày xưa người ta thường dùng bã cá xac-đin để bón phân cho ruộng lúa. Tazukuri (làm ruộng) nói lên hy vọng được mùa.

Kazunoko: Món trứng cá trích muối được nhúng nước rồi ướp rượu sake và nước tương. Món kazunoko (nghĩa đen là con cháu đông đúc) nói lên hy vọng sinh được con đàn cháu đống.

Kuromame: Một loại đậu phụ màu đen, đã được luộc và tẩm đường. “Mame”vừa có nghĩa là “đậu”, vừa có nghĩa là “sức khỏe tốt”.

Thức uống: Rượu sake và các loại rượu, bia nhập ngoại, cùng các thương hiệu nổi tiếng của Nhật như Ashahi, Sapporo, hay Kirin …

(Bản tin Người Du lịch Vietravel - Xuân Kỷ Sửu 2009)