Du xuân lễ hội Gầu Tào

  03/12/2019

Sà Phìn là xã vùng cao biên giới của huyện Đồng Văn (Hà Giang), nơi cư ngụ của đồng bào dân tộc Mông. Hội Gầu Tào từ lâu đã là “đặc sản” văn hóa tinh thần từ ngàn đời nay của người Mông nơi đây. 

Gầu Tào là lễ hội tiêu biểu nhất của người Mông với mục đích cúng tạ trời đất, thần linh phù hộ, ban cho gia đình sức khỏe, thịnh vượng; cầu phúc, cầu lộc cho người dân trong bản Mông một năm mới mùa màng bội thu, gia súc, gia cầm đầy chuồng. Lễ hội Gầu Tào cũng là dịp để mỗi người con dân tộc Mông trong bản đi làm ăn, công tác xa về với gia đình, bản làng để tụ họp, vui chơi chuẩn bị bước vào một năm mới, một mùa vụ canh tác, sản xuất chăn nuôi mới.

Tùy từng vùng người Mông mà lễ hội được tổ chức vào các ngày khác nhau. Theo truyền thống trước đây của người Mông, lễ hội thường được tổ chức từ ngày 2 đến ngày 4 Tết Âm lịch, nhiều vùng chọn tổ chức vào ngày thìn (rồng) của đầu năm để cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, bà con có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Trước đây, việc tổ chức lễ hội do một gia đình đứng ra nhưng có sự giúp đỡ của anh em, họ hàng, những người gà làng, trưởng bản. Gia đình sẽ phải nhờ một người có uy tín, kinh nghiệm là chủ lễ. Người chủ lễ sẽ cùng gia đình chọn một người làm chủ cúng; một đội làm nhiệm vụ bảo vệ lễ hội; một đội phục vụ nấu ăn phục vụ anh em về tham dự lễ hội. Lễ hội Gầu Tào thường được tổ chức ở những khu vực đất đai bằng phẳng, rộng rãi, có thể chứa được nhiều người tham gia, thường là tổ chức trên một quả đồi. Trước ngày diễn ra lễ hội, gia đình cử người dựng cây nêu để báo hiệu cho dân làng biết là năm nay ở địa điểm này tổ chức Lễ hội Gầu Tào để mọi người rủ nhau đến dự hội, đồng thời gia đình cử người đi mời anh em ở xa về dự lễ với gia đình. Mọi người trong làng biết tin cũng tự thông báo cho nhau để về xem lễ hội.

Cây nêu luôn là biểu tượng chính trong Lễ hội Gầu Tào của người Mông, nó gắn liền với sự linh thiêng do vậy, câu nêu luôn được chọn rất cẩn thận, phải là những cây thẳng, không bị sâu, không bị cụt ngọn, đặc biệt là không chọn cây đổ. Khi chặt cây, người chủ cúng hoặc chủ nhà phải thắp hương cầu khấn các vị thần để xin chặt cây sau đó mới được chặt. Khi chặt không được cây đổ xuống đất, hướng của ngọn cây phải ngả về hướng Đông, trên đường khiêng về đem đi chôn cũng không được đặt cây xuống đất hoặc người khác bước quả.

Lễ hội Gầu Tào gồm phần lễ và phần hội. Mở đầu là phần lễ, sau khi gia chủ hoặc thầy mo, già làng trưởng bản làm những thủ tục lễ bái, bà con trong bản đều đến tập trung đông đủ. Lễ tạ ơn trời đất, thần linh được tiến hành xong sẽ tiếp đến phần hội, với các hoạt động văn hóa văn nghệ dân gian, thể thao dân tộc diễn ra sôi nổi. Các chàng trai, cô gái người Mông lần lượt thử tài nhau qua các điệu múa sênh tiền, múa khèn, hát giao duyên. Đặc biệt, trong dịp này, nhiều trò chơi thể thao dân tộc như: Bắn nỏ, đánh quay, đẩy gậy, kéo co, đá bóng, đi cà kheo… đã thu hút đông đảo thanh niên trong làng tham gia khiến không khí lễ hội càng thêm phần rôm rả, tưng bừng, nhộn nhịp.

Tết ở vùng cao đến sớm nhưng đi thật muộn bởi phải chờ đến khi sương muối thôi rơi, mặt trời ở lại lâu trên núi, đất mới mềm ra để trồng cấy. Trên khắp các bản làng, những chén rượu nồng cùng với những lời chúc tốt đẹp đầu năm mới hòa quyện cùng tiếng khèn, tiếng hát của các chàng trai, cô gái Mông trở thành một giai điệu rộn ràng, thiết tha mời gọi du khách đến với Cao nguyên đá Đồng Văn, đến với lễ hội Gầu Tào… để được trải nghiệm, khám phá những nét đẹp riêng có của đồng bào dân tộc Mông nơi địa đầu cực Bắc của Tổ quốc.